در زمان های گذشته وقتی بسیاری از روستانشین ها با اهداف مختلف ترک کاشانه می کردند و راهی شهرها می شدند، فکرش را هم نمی کردند که روزگاری زادگاه شان به جایی برای گذراندن تعطیلات تبدیل شود و بر سر زبان ها بیفتد.
.
امروزه روستاها یکی از جاذبه های مهم گردشگری هستند و به دلایل مختلف مورد توجه قرار می گیرند؛ یکی به خاطر فرهنگ ناب مردمش، دیگری برای ساختار خانه ها و برخی به واسطه جاذبه های مذهبی و هزاران دلیل دیگر.
در جای جای ایران عزیزمان روستاهایی دیدنی قرار دارند که با جلوه های متنوع شان هر کسی را به سوی خود می کشانند. در میان این مقاصد ناب، نام های مشهوری به چشم می خورند که خودشان را به خوبی در دل مردم جای کرده اند و هر ساله به هنگام تعطیلات در فهرست مقاصد پربازدید قرار می گیرند. ابیانه نام یکی از آنهاست؛ روستایی در میان طبیعت کویری استان اصفهان و شهرستان نطنز که با خانه های سرخ رنگش همچون یاقوتی در میان بیابان می درخشد.
بار سفر بردارید و با بوم نشین همراه شوید. شما را به شناختن روستای سرخ ایران دعوت می کنیم…
.
چرا روستای ابیانه؟
.
یکی از روستاهای خاص و دیدنی ایران است.
از معدود روستاهایی است که ساکنانش پوشش سنتی خود را حفظ کرده و هنوز آن را به تن دارند.
از روستاهای مورد توجه گردشگران خارجی است.
امکانات خوبی برای مسافران دارد و ساعات خوشی را برای شان رقم می زند.
.
.
آشنایی با روستای ابیانه | نگین سرخ اصفهان
.
اگر راه تان به آزادراه خلیج فارس بیفتد، تابلویی را در میانه راه کاشان-نظنز خواهید دید که نام ابیانه بر رویش نقش بسته است و شما را به خارج از آزادراه راهنمایی می کند. با خروج از مسیر به راهی پیچ در پیچ می رسید که در بهار و پاییز چهره ای افسونگر پیدا می کند و شما را به خود خیره می سازد. در نهایت جلوه سرخ رنگ روستای ابیانه پدیدار می شود و چشم اندازی زیبا را پیش روی تان قرار می دهد. روستایی در ۳۵ کیلومتری شمال غربی نطنز که در دامنه کوه کرکس آرمیده است. ارتفاع این روستا از سطح دریا به ۲۲۲۲ متر می رسد و به همین دلیل از آن با عنوان یکی از بلندترین نقاط مسکونی در ایران یاد می شود. طول بافت تاریخی این روستا ۹۰۰ متر و عرض آن حدود ۳ متر است.
در این روستای سرخ رنگ، حال و هوای خاصی جریان دارد؛ معماری بومی ابیانه جالب توجه است و بناهای تاریخی آن نیز بسیار متنوع هستند. از نظر مذهبی نیز المان های مختلفی در این روستا می بینید؛ بقایای یک آتشکده، مسجد جامع و امامزاده ای که از قداست و احترام خاصی در منطقه برخوردار است. پوشش مردم روستا نیز از جاذبه های آن به شمار می رود و توجه تازه واردان را به خود جلب می کند.
.
هیچ سندی مبنی بر اینکه ابیانه دقیقا در چه زمانی شکل گرفته است، وجود ندارد. بر اساس برخی شواهد قدمت روستا را تا ۱۵۰۰ سال نیز تخمین می زنند و ابیانه را یکی از قدیمی ترین سکونتگاه های حاشیه دشت کویر ایران می دانند. آثاری از دوره‌های ساسانی، سلجوقی، صفوی و قاجار در روستا وجود دارد که می توانند گواهی بر قدمت این روستا باشند. گفته می شود شاهان صفوی هنگامی که رهسپار ییلاق نطنز بودند، بسیاری از نزدیکان و درباریان آنها ابیانه را برای اقامت ترجیح می دادند. وجود آثار تاریخی و فرهنگی و ارزش معنوی آنها باعث شده تا نام ابیانه از تاریخ ۳۰ مرداد ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۱۰۸۸ در فهرست آثار ملی ایران قرار گیرد.
.
محله های ابیانه | راهنمای شما در گشت و گذار
.
برای آنکه این روستا را بشناسید و در ادامه بتوانید محل جاذبه ها را از هم تشخیص دهید بهتر است اطلاعاتی در مورد نام محله های روستا داشته باشید. ابیانه ۳ محله اصلی دارد:
هِرده _ پایین ده
محله یوسمون
محله پَل _ بالاده
محله یوسمون و محله پل، محلات بالای ده هستند و به قولی ارباب نشین بوده اند. محله هرده در شرق ده واقع شده است و از میان ده (میون ده) تا غرب و جنوب ده نیز محلات بالای ده خوانده می شود.
.
.
امروزه ساخت و سازهای جدید در غرب و ورودی غربی روستا و محله هایی به نام زیارتگاه و پنجه علی انجام گرفته اند. با توجه به این محلات، سه مسیر اصلی در ابیانه به وجود آمده است:
۱- راشتا یا راسته اصلی: از دروازه پایین ده در شرق ابیانه تا نانوایی و دروازه بالای ده را شامل می شود.
۲- کوچه پشت: از مدرسه در غرب تا دروازه پایین ده را در برد می گیرد. این مسیر موازی با مسیر راسته اصلی است.
۳- کوچه یوسمون: از خانقاه تا میدان یوسمون ادامه دارد.
.
.
دیدنی های ابیانه
.
در اینجا به شما می گوییم که چه چیزهایی در ابیانه انتظارتان را می کشند تا از هیچ تجربه ای جا نمانید:
.
۱- معماری بومی و خانه های سرخ
.
اولین چیزی که در ورود به ابیانه و حتا با دیدن دورنمای آن شما را تحت تاثیر قرار می دهد، خانه های سرخ رنگ روستا هستند؛ سازه هایی ساخته شده از کاه گل قرمز با زیر طاقی های سفید که پنجره‌های مشبک چوبی دارند و ظاهر سنتی شان را تا حدودی حفظ کرده اند. نمای خارجی خانه ها پوشیده از خاک سرخی است که معدن آن در کنار روستا قرار دارد. به واسطه رنگ این خاک و جلوه زیبای این خانه ها، ابیانه به روستای سرخ مشهور شده است. قرارگیری ابیانه در دامنه کوه نیز باعث شده تا ساختاری نیمه پلکانی داشته باشد و وقتی از دور به آن نگاه می کنید روستایی چند طبقه به چشم تان می آید. از بعضی زوایا حتا می توان تا چهار طبقه را در این روستا مشاهده کرد. این ویژگی های متمایز، خود جاذبه ای جالب توجه برای گردشگران به شمار می روند و ساعت ها شما را به خود مشغول می کنند.
از نظر ساختار، خانه های ابیانه را می توان به دوره های تاریخی مختلف نسبت داد:
خانه های دوره سلجوقی: این خانه ها فاقد حیاط هستند و یک ایوان جنوبی به ارتفاع ۵ متر دارند. یک فضای باز به عنوان یک حیاط مسقف در خانه ها تعبیه شده که صفه نام دارد و برای عروسی و عزا مورد استفاده قرار می گرفته است. خانه در اطراف ایوان مذکور در دو طبقه شکل گرفته است و اتاق ها پیرامون صفه واقع شده اند.
خانه های دوره صفوی: در این دوره، صفه ها بیشتر مورد توجه قرار گرفته و خانه های چهار صفه ای پیشرفت کرده اند. قرینه سازی در این خانه ها به خوبی رعایت شده و تزیینات داخلی فضاها نیز کاملا متمایز از دوره پیش است.
خانه های دوره قاجاریه: از اواخر دوره صفویه در وضع عمومی روستا رکودی به وجود آمد که تا اواخر دوره قاجار ادامه داشت. بنابراین تغییر خاصی در این دوره مشاهده نمی شود.
در هر دو لنگه درِ خانه های ابیانه، دو کوبه آهنی زنانه و مردانه دیده می شود. کوبه سمت راست لنگه (چکشی شکل) برای در زدن مردان و کوبه لنگ چپ (به شکل حلقوی) برای در زدن زنان است تا صاحب خانه بداند فرد پشت در محرم است یا خیر.
.
.
۲- ملاقات با مردم محلی
.
در ابیانه همه دیدنی ها به آثار تاریخی ختم نمی شود؛ در اینجا فرهنگ هم جلوه خاصی دارد و در هر کوچه ای می توان تفاوت آن را حس کرد. مردم این روستا پس از گذشت سال ها هنوز هم به پوشش سنتی خود پایبندند و رنگ و جلایی ویژه به ابیانه بخشیده اند. در هر کوچه چشم تان به زنانی می افتد که چارقد سفید با گل های رنگین بر سر انداخته اند و با زبان محلی سخن می گویند. مردان با شلوارهای گشاد مخصوص در هر جایی دیده می شوند و همین ها بر جذابیت ابیانه می افزایند. فرقی نمی کند که اهالی پیر باشند یا جوان و یا حتا کودک. آنها اگر سال ها هم از ابیانه دور باشند باز هم با لباس سنتی شان قدم به روستا می گذارند و تلاش در حفظ فرهنگ غنی خود دارند.
.
.
۳- زیارتگاه های ابیانه
.
در ابیانه زیارتگاه هایی وجود دارند که دارای اهمیت زیادی برای روستا و مردمش هستند. این زیارتگاه ها عبارتند از:
.
* زیارتگاه هینزا
.
در جنوب شرقی ابیانه به دره باریکی بر می خورید که در دل صخره هایش یک تو رفتگی به چشم می خورد. ساختمان زیارتگاه هینزا در همین جا قرار دارد و تورفتگی به صورت یک غار به جزیی از ساختمان زیارتگاه تبدیل شده است. این زیارتگاه را متعلق به بی بی زبیده خاتون -دختر موسی بن جعفر- می دانند. اهالی معتقدند زمانی که بی بی زبیده خاتون تحت تحقیب بوده، مردم ابیانه او را در این اتاقک مخفی و سپس راهی روستای هنجن کرده اند. در هنجن نیز زیارتگاه بزرگی وجود دارد که منسوب به ایشان است. در واقع زیارتگاه هینزا، گذرگاه بی‌بی زبیده خاتون است نه محل دفن وی. برخی نیز این زیارتگاه را مربوط به زمان آناهیتا می دانند. به هر حال طبق باور مردم این مکان اعجاز خاصی دارد و میزبان مراسم خاصی نیز می شود.
.
*زیارتگاه شاهزاده یحیی و شاهزاده عیسی
.
در شرق ابیانه در محله هرده به بقعه ای می رسیم که فرزندان امام موسی بن جعفر به نام های شاهزاده یحیی و شاهزاده عیسی در آن دفن هستند. برخلاف ساختمان های روستا، امامزاده حیاط مرکزی دارد و آبنمای بزرگی نیز در وسط آن به چشم می خورد که آب آن از شاخه اصلی نهر روستا تامین می شود. گنبد هشت ضلعی با کاشی کاری فیروزه ای از زیبایی های این زیارتگاه به شمار می رود و در رواق حرم نیز کتیبه هایی خودنمایی می کنند که اخیرا مرمت شده اند.
ضریح زیارتگاه فاقد هرگونه نوشته است؛ اما در سقف، تاریخ های مرمت بنا و اشعار و آیاتی دیده می شود. گفته می شود که در پشت تخته‌های سقف قیمت انواع غلات، چون جو و گندم در زمان گذشته ذکر شده است. ایوان جنوبی امامزاده مشرف به تپه جنوبی ابیانه است و منبری چوبی و قدیمی نیز در آن قرار دارد.
زیبایی این بارگاه، در سادگی آن است و تجملاتی در آن دیده نمی شود. با وجود مرمت های صورت گرفته در سال ۱۳۸۶، هنوز هم چهره قدیمی و ساده این زیارتگاه حفظ شده است.
.
۴- مساجد ابیانه
.
چندین مسجد در روستای ابیانه وجود دارد که در ادامه به آنها می پردازیم:
.
*مسجد جامع ابیانه
.
مسجد جامع ابیانه یا مسجد میان‌ده شهرت و قدمت زیادی در میان مساجد ابیانه دارد. این مسجد در محله ای به نام «میون ده» واقع شده است و دو شبستان دارد. شبستان قدیمی به وسیله دری کوتاه به کوچه اصلی متصل می شود و کف آن چوبی است. یک محراب چوبی قدیمی در دیوار جنوبی این شبستان به چشم می خورد که از آثار تاریخی با ارزش روستای ابیانه به شمار می رود و تاریخ ساخت آن به سال ۴۷۷ هجری قمری باز می گردد. این محراب کنده کاری هایی با نقش گل و بته دارد و سوره «یس» با خطوط برجسته کوفی بر روی آن نقش بسته است. برخی می گویند این محراب نوشته هایی به خط میخی نیز دارد.
منبر چوبی این مسجد متعلق به دوره سلجوقیان است و تاریخ ساخت آن به سال ۴۶۶ هجری قمری باز می گردد. این منبر تزییناتی با نقوش گل و بوته، گل هشت پر و کتیبه‌هایی به خط کوفی دارد.
بر روی در ورودی مسجد نیز نقوش گل و بته و خطوط برجسته به صورت کنده کاری دیده می شود. نکته جالب آنکه این در، یک بار سرقت شده و دوباره به جای اصلی خود بازگشته است.
به شبستان جدید مسجد می رسیم؛ سالن بزرگی که ستون‌هایی با سرستون کنده کاری شده دارد و نورگیری در سقف محوطه میانی آن دیده می شود. سقف این سالن از چوب گردو و به صورت تخته پوش است و آن را با نقوش منظم هندسی قاب‌بندی کرده اند. نوع این سقف را کرکس پوش می نامند چرا که به شکل بال گسترده کرکس ساخته شده است. بر روی این سقف کتیبه‌هایی از آیات قرآن به چشم می خورد.
.
*مسجد پرزله
.
در محله پل، مسجدی متعلق به عصر ایلخانیان قرار دارد که به پرزله معروف است. درِ ورودی شرقی این مسجد، قدیمی ترین درِ ابیانه است و تاریخ ۷۰۱ هجری بر روی آن دیده می شود. روی در غربی مسجد نیز تاریخ ۱۰۵۸ه.ق نقش بسته است که به زمان شاه اسماعیل صفوی بازمی گردد. در زیر این مسجد دو طبقه، آب انبار و پا شیر قرار دارد. در شبستان پایینی (طبقه همکف) یک در یک لنگه ای به چشم می خورد که به راهروی کوچکی باز می شود. این راهرو از یک طرف به کوچه راه دارد و از طرف دیگر به راه پله ای منتهی می شود که به طبقه بالا می رسد سالن بزرگ طبقه بالا از بناهای دوره صفویه به شمار می رود و در اواخر دوره قاجاریه، یک ایوان کوچک به آن افزوده اند.
.
*مسجد یوسمون
.
مسجد یوسمون، بنایی دو طبقه در محله یوسمون است که تاریخ ساخت آن به ۷۰۰ سال پیش باز می گردد. علم متعلق به محله یوسمون که در زبان محلی «شده» خوانده می شود، در طبقه بالای این مسجد قرار دارد. هنگام روضه خوانی، خانواده های یوسمونی مکان های به خصوصی در این مسجد داشتند که به صورت موروثی تعیین می شدند.
.
*مسجد حاجتگاه
.
در محله زیارتگاه و در کنار قبرستان قدیمی، مسجدی حدود ۴۰۰ ساله قرار دارد که با نام حاجتگاه شناخته می شود. در نمای این مسجد آجر به کار رفته است و دریچه ها و پنجره های مشبک هلالی جلوه خاصی به آن داده اند.
در طبقه بالای مسجد اتاقی وجود دارد که در گذشته به عنوان محل دفن موقت مرده های اربابان از آن استفاده می کردند. جلوی مسجد، تخت گاهی معروف به «تخت مزگه» دیده می شود که بر اساس گفته ها ماشاالله خان سردار -از یاغیان و غارتگران منطقه در گذشته- آن را ساخته است. تاریخ حک شده روی در مسجد سال ۹۵۳ه.ق را نشان می دهد؛ یعنی همزمان با سلطنت شاه طهماسب اول. مردم ابیانه این مسجد را جایی برای برآورده شدن حاجت و نیازشان می دانند. آنها از مادری حرف می زنند که کودک بیمارش را به پای ستون این مسجد می آورد و به این ترتیب شفایش را گرفت. یک مسجد قدیمی دیوار به دیوار این مسجد قرار دارد که در حال حاضر به انباری تبدیل شده است.
.
۵- آتشکده هارپاک
.
یکی از آثار کهن ابیانه، آتشکده آن است که در محله میان‌ده قرار دارد و با عنوان آتشکده هارپاک شناخته می شود. این آتشکده را نمونه ای از معابد زرتشتی می دانند که در گذشته در جوامع کوهستانی ساخته می شد. ساختار آتشکده هارپاک به صورت چهارطاقی است؛ به این معنا که زمینه ای چهارگوش و پوششی گنبدی و چهار ورودی طاق دار دارد.
آتشکده هارپاک در گذرگاه اصلی محله که در زبان روستاییان راشتا نامیده می شود، قرار گرفته است. این آتشکده درون یک سابات جای دارد؛ بخش سرپوشیده ای از گذرگاه که ویژگی شهرها و روستاهای کویری به شمار می رود. در ساخت این بنای سه طبقه از سنگ لاشه و گچ استفاده شده است و هنوز یک تالار کوچک از آخرین طبقه آن را می توان دید.
این ساختمان مانند دیگر بناهای ابیانه روی شیبی پست و بلند قرار دارد و از ویژگی های جالب این آتشکده می توان به نحوه جای نمایی آن اشاره کرد. هارپاک در مسیر کوچه اصلی، از محلی موسوم به دروازه بالا تا دروازه پایین کشیده شده است و همین باعث شده تا بنا از هر طرف دیده شود.
طبقه مخصوص آداب مذهبی در این آتشکده از یک سرسرا با سه بخش گنبدوار و چند قسمت دیگر تشکیل شده است. در وسط آتشکده آتشی وجود داشته که مردم احترام زیادی برای آن قایل بودند و کاروان ها هم به کمک آن مسیرشان را می یافتند. این آتش با زغال سنگ روشن می شد؛ سوختی که هنوز هم در حوالی روستای ابیانه یافت می شود.
.
چرا نامش هارپاک است؟
.
در گویش مردم ابیانه هِر یعنی زیر و پَک یعنی پله. برخی این نام را به هارپاک نسبت می دهند که از چهره‌های بزرگ تاریخ هخامنشی و ماد بود. عده ای می گویند هارپاک، شخصی بود که مقام وزارت آژدهاک -آخرین پادشاه سلسله مادها- را داشت.
.
.
۶- موزه مردم شناسی
.
در تیرماه سال ۱۳۸۴ بود که به همت پایگاه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ابیانه، ساختمان قدیمی مهد کودک و آزمایشگاه دبیرستان ابیانه بازسازی و به عنوان موزه مردم شناسی راه اندازی شد. ساختمان با در نظر گرفتن الگوی معماری روستا و با همان مصالح مورد مرمت قرار گرفت.
در این موزه تعدادی از اشیای مورد استفاده مردم از گذشته تاکنون به نمایش گذاشته شده است؛ اشیایی مانند ظروف پخت و پز، اسلحه شکاری، قرآن های خطی، نسخ قدیمی، وسایل کاشت، داشت و برداشت در کشاورزی، نقره جات و زیور آلات محلی، پوشاک سنتی، وسایل دامپروری، تصاویری از طبیعت و معماری روستا و …
.
۷- قبرستان قدیمی
.
یکی از دیدنی های جالب توجه ابیانه، قبرستانی کهن است که پیش از رسیدن به روستا می توانید آن را ببینید. در این قبرستان به سنگ هایی به صورت مثلث بر می خورید که گویی بر فراز قبرها ایستاده اند. این سنگ ها حاوی مشخصات فرد متوفی هستند. نکته جالب دیگر استفاده از تصاویر برای نشان دادن مرد یا زن بودن شخصی است که در این قبر آرمیده است. اگر بر روی سنگ، تصویر یک شانه را دیدید بدانید که با مزار یک بانو طرف هستید.
امروزه ابیانه سه قبرستان دارد:
قبرستان مصلی: قبرستانی در ورودی شمال غربی روستا که مردگان را در آنجا خاک می کنند. اینجا محل برگزاری نماز عید فطر نیز هست.
قبرستان چشمه: قبرستانی در شمال شرقی ابیانه
قبرستان پشت حسینیه حاجتگاه: قبرستانی در غرب روستا که امروزه مرده ای در آن دفن نمی شود.
.
.
۸- چشمه های ابیانه
.
در ابیانه چشمه هایی وجود دارند که عبارتند از:
دو آبی: مهمترین منبع آب ابیانه که در غرب روستا قرار دارد و در تمام سال می توان از آب آن استفاده کرد.
رئیسون: تامین کننده آب آشامیدنی روستا که در غرب ابیانه، کمی بالاتر از آسیاب واقع شده است. باور مردم ابیانه بر این است که این چشمه از پای درخت زرشک می آید و آشامیدن آب آن عمر را طولانی می کند.
تاردر: چشمه ای در شمال ابیانه است که به قنات تاردر مشهور است.
پی قستان، وشاسیدرا، پاشت لیل، په کی جا، پاش یووینگا، پال هَمُون بالا: چشمه های جنوب ابیانه
چشمه پال همون هره، هینزا و کرشک: چشمه هایی در شش کیلومتری شمال ابیانه
.
.
خوشگذرانی در ابیانه
.
گشت و گذار و عکاسی: روستای ابیانه یکی از سوژه های ناب برای عکاسی است. به ویژه اگر بر فراز بلندی های اطراف آن بایستید و دورنمای آن را ببینید. خانه هایی سرخ در دامنه کوه که جلوه خاصی دارند. به هنگام گشت و گذار در روستا نیز سوژه های خوبی انتظارتان را می کشد؛ فقط به یاد داشته باشید که برای عکاسی از مردم ابیانه باید از آنها اجازه بگیرید و خیلی به آنها اصرار نکنید. اگر می خواهید با لباس های محلی عکس داشته باشید می توانید آنها را اجاره کنید و بپوشید و در روستا بگردید و عکس های نابی را ثبت کنید.
طبیعت گردی: طبیعت اطراف ابیانه زیباست و با وجود کویری بودن زیبایی های خاص خودش را دارد. در حوالی این روستا می توانید به یک کوهنوردی سبک بروید و خودتان را به بلندی ها برسانید. حالا هم یک طبیعت گردی خوب داشته اید و هم می توانید پاداش تان را که تماشای چشم اندازی ناب از ابیانه است، بگیرید.
پیک نیک: طبیعت اطراف ابیانه و به ویژه حاشیه رودخانه آن جای خوبی برای برپایی یک پیک نیک دوستانه یا خانوادگی است. وسایل لازم را به همراه ببرید و بدون آسیب به طبیعت بساط خوشگذرانی تان را آنجا پهن کنید.
دوچرخه سواری: اگر اهل دوچرخه سواری هستید، در ابیانه می توانید دوچرخه هم اجاره کنید و گشتی در اطراف روستا بزنید. جاده خاکی دوچرخه سواری شما را به گردشی به یادماندنی می برد و در طول آن جوی آبی جاریست که بر زیبایی اش می افزاید.
تورهای گردشگری: اگر دل تان بخواهد که به جز ابیانه نگاهی هم به طبیعت و روستاهای اطراف داشته باشید، می توانید بر روی تورهایی که توسط محلی ها برگزار می شوند حساب باز کنید. آنها شما را به روستاهای اطراف می برند و دید بهتری از منطقه به شما می دهند.
نکته: تفریحاتی همچون دوچرخه سواری و تورهای گردشگری ممکن است در همه زمان ها در دسترس نباشند و فقط در ایام پیک سفر مانند نوروز و تابستان آنها را در ابیانه بیابید.
.
.
منبع : کارناوال
