سزار به قدری شکوه و هیبت دارد که گویی دریایی خروشان در دل کوه است. رودخانه سزار که شاخه اصلی رود دز است، آب‌های خود را از مناطق کوهستانی الیگودرز، ازنا، دورود، اشترینان و بروجرد دریافت می‌کند و در مسیر راهآهن سراسری به سوی جنوب ایران سرازیر می‌شود.
سزار در لرستان!
این رودخانه در پایین دست، رودخانه دز نامیده شده و سد بزرگ دز روی این رودخانه ساخته شده است.
از شاخه‌های مهم سزار، رود تیره است که پس از دریافت آب‌های اشترینان(گله رود، سراب سفید، کرتول و چند رود دیگر) به رودخانه ماربره (که از به هم پیوستن آب‌های الیگودرز، دورود و ازنا تشکیل می‌شود) می‌پیوندد.
این رودخانه که از نظر زمین شناسی فعال بشمار می‌رود، “سزار” نام دارد که درون دره‌ها و گذرگاه‌های صعب‌العبور و نفوذ ناپذیر زاگرس مسیری را برای خود ساخته است و برای پیوستن به رودخانه بختیاری پیش می‌رود.
در وصف سزار…
این رودخانه با اینکه رودی کم عرض است ولی به قدری شکوه و هیبت دارد که گویی دریایی خروشان در دل کوه است. رودخانه پر پیچ و خم سزار در میان نواحی بکر و زیبای زاگرس مناظر بسیار جالبی را بوجود آورده است که جذابیت سرزمین لرستان را دوچندان می‌کند.
رودخانه سزار که گاهی به آن “آب دز” نیز می‌گویند، از شاخه‌های رودخانه دز است که خود رودخانه دز نیز شاخه ای از رودخانه کارون به شمار می‌رود و یکی از بزرگترین رودخانه‌های زیر حوضه کارون بزرگ در استان لرستان است.
این رودخانه از به هم پیوستن دو رودخانه ماربره و تیره در شهر دورود تشکیل می‌شود که از این محل تا ایستگاه تنگ پنج که با رودخانه بختیاری تلاقی می‌کند سزار نامیده می‌شود.
موقعیت سزار
سرچشمه رودخانه سزار در ابتدا آبراهه‌ها، چشمه سارها و آبخیزهای بسیاری است که از ارتفاعات دهستان سربند اراک سرچشمه می‌گیرند و این آبها در این ناحیه “رودخانه تیره” را تشکیل می‌دهند. این رود پس از گذر از دامنه‌های شمالی کوه‌های سفید، سیاه و بناد، دهستان ژان از توابع شهرستان بروجرد، دهستان کاغه با رودخانه‌های بیاتون و آب سرده مخلوط می‌شود سپس در شهر دورود به رودخانه ماربره می‌پیوندد که سرانجام در این ناحیه سزار تشکیل می‌شود.
رودخانه سزار در ابتدا وارد دره شرقی کوه دوش دراز می‌شود و در امتداد خط آهن دورود ـ اندیمشک جریان می‌یابد.
در طول این مسیر و در دره بین کوه‌های پریر و تختکوه در دهستان دز از توابع شهرستان الیگودرز، رودهای گهرود و آب گورکش به آن می‌پیوندند.
پس از آن رودخانه آب پسیر نیز وارد سزار می‌شود. رودخانه سزار از دره‌های میان کوه‌های زاغه و محمل کوه می‌گذرد و وارد دهستان ماهرو از توابع شهرستان الیگودرز می‌شود.
در اینجا رودخانه‌های آب مأمون و آب سرخ به آن می‌پیوندند. زمانی که از دره بین کوه‌های چلن و مقابل گیر در ایستگاه تنگ هفت می‌گذرد، رود للری به آن می‌پیوندد و در نهایت در ایستگاه تنگ پنج با رودخانه بختیاری یا آب بختیاری یکی شده و از این پس رودخانه دز نام می‌گیرد.
مشخصات سزار
طول مسیر رودخانه سزار به انضمام رودخانه دز از بروجرد تا بند قیر ۵۱۵ کیلومتر و شیب متوسط آن ۰.۴ درصد و وسعت حوضه آبگیر آن ۲۲ هزار و ۱۰۰ کیلومتر مربع است. میانگین آبدهی سالانه ۷.۳۹۶ میلیون مترمکعب و میانگین بارندگی سالانه از این حوضه ۶۸۰ میلیمتر است.
رودخانه سزار و شاخه‌های آن با ایجاد ۴۵ مقطع عمده در تاقدیس‌های از نوع آهک سخت در واقع بزرگترین ناهنجاری رودخانه ای را در زاگرس تشکیل می‌دهد.
رودخانه سزار دارای ماهیان فراوانی است که از نظر تنوع گونه ای نیز چشمگیر هستند. ماهیان این رودخانه از ارزش اقتصادی و اکولوژیکی بالایی برخوردار هستند. از ماهیان این رودخانه می‌توان به گونه‌هایی از خانواده کفال ماهیان، ماهیان کف زی، کپور ماهیان و گربه ماهیان اشاره کرد.
