از آن سال که نام «کلماکره» دهانبهدهان شد و پچپچهایی از «گنج پنهان» سودجویان را وسوسه کرد تا گنجینه بزرگ مکشوفه دنیا را به یغما ببرند، حدود ۳۱ سال گذشته اما اسرار غار تاریخی کلماکره همچنان ناگفته مانده است. «کلماکره» غاری است طبیعی و باستانی در شهرستان پلدختر که زیبایی قابلتوجهی دارد.
اشیاء به غارت رفته از این غار شامل ریتونها، بشقابها، پیکرکها و بسیاری از انواع اشیاء بینظیر است که اکنون در موزههایی چون لوور، متروپولیتن و بریتیش میوزیوم به نمایش گذاشته شدهاند.
کلماکره (Kalmakareh) از سه کلمهی «کل»، «ما» و «کره» تشکیل شده است. «کل» در گویش لری نوعی حیوان حلالگوشت کوهی با شاخهای کمانی رو به بالا یا همان نرینهی بز کوهی است. «ما (مان)» به معنای مأوا و مکان استقرار و «کره» نیز نوعی درخت مشابه انجیر با میوههای نامرغوب و غیرخوراکیست که در بدو ورودی غار قرار داشته است. این درخت تا سال ۷۴ بر دهانهی غار وجود داشته، اما بعد از آن توسط حفاران غیرمجاز برای تهیهی آتش، قطع شده و در حال حاضر وجود خارجی ندارد. پس به طور کلی کلماکره به معنای مأوای کل و درخت انجیر است که در واقع مشخصات غار را ارائه میدهد.
ماجرای غار کلماکره پلدختر
در سال ۱۳۶۸ یک چوپان (شکارچی) محلی در تعقیب یک بز کوهی این غار را کشف میکند. وی مشاهده میکند که بز کوهی چندبار داخل این غار میرود و از آن خارج میشود. در اولین بازدید این مرد (که عزیز کلماکرهای نام دارد) از غار، یک سکهی قدیمی پیدا میکند و پس از نشان دادن این سکه به یک فروشندهی عتیقه به ارزش غار پی میبرد.
وی دفعات بعد مجهزتر وارد غار شده و اشیای بیشتری پیدا میکند که کمکم آنها را به فروش میرساند. چند سال بعد سازمان میراث فرهنگی از وجود این غار مطلع میشود و گروهی را برای حفاظت از غار کلماکره و گنجینهی باقیماندهی آن به محل میفرستد، اما دیگر چیز چندانی برای محافظت باقی نمانده بود، چرا که افراد محلی، قاچاقچیان، حفاران، دلالها، مالخرها، دزدها، جاعلان آثار هنری و حفاران سادهلوح اشیا موجود در این غار را که شامل سکه و تعدادی مجسمهی نقرهای از اشکال حیوانات و جامهای نقرهای مربوط به دوران هخامنشیان و حکومت مادهاست، به یغما بردهاند.
متأسفانه سازمان میراث فرهنگی نیز در این مورد اهمال میکند و تنها با بستن دهانهی غار آنجا را ترک میکنند و به سایر قاچاقچیان فرصت میدهند، گنجینهی باقیمانده را هم غارت کنند. اکنون در غار تنها تعدادی ستون درهمریخته باقی مانده و تمام دیوارههای آن تخریب شده است. تعدادی از اشیاء مربوط به این غار توسط مأموران کشف و در اختیار میراث فرهنگی قرار گرفت و اکنون در موزه ایران باستان و موزه قلعه فلک الافلاک نگهداری میشوند.
داخل این غار چشم انداز زیبائی از استالاگمیت و استالاگتیت دارد. از جهت فضای داخلی دارای چهار تا لار نسبتاً بزرگ و دهلیزهای بسیار کوچکی است که عبور از آنها بسیار دشوار است .
همچنین در تالارهای اول ، دوم و سوم آثار متعددی برجای مانده که مهمترین آنها آثار دیواره چینی های دست ساز با سنگ و گچ و کاه گل و قطعات پراکنده سفال در تالار اول و خمره های قرارداده شده روی ستونهای دوتاسه متری استالاگمیت ها و قطعات سفالینه شکسته از تالار دوم و نیز قطعات سفالینه در کف تالار سوم است همچنین تصاویر و ستونهای بسیار تماشایی به اشکال مختلف از قبیل نخلی ، سروی شکل وبه شکل لاله و نقوش در روی ایوانها مشهود است.
موقعیت غار کلماکره پلدختر
غار کلماکره، این غار در بخش مرکزی شهرستان پلدختر، در استان لرستان، واقع شده و یکی از شش گنجینه بزرگ کشف شده در جهان است.
برای دسترسی به غار از مسیر پلدختر و از طریق جاده شوسهای که در حاشیه شمالی رودخانه کشکان است، پس از طی ۱۲ کیلومتر دهکده قشلاقی به نام دره باغ قرار دارد. از این روستا تا دهانه غار مسیری کوهستانی است که باید پیاده طی شود و تا حدودی خطرناک است.
کوه آهکی ملِّه که غار باستانی کلماکره در سطح رو به آفتاب آن قرار گرفته است، از غرب شهرستان پلدختر آغاز شده و با انحرافی اندک از شرق به جانب شمال شرقی کشیده شده است. غار کلماکره در سمت شرقی یکی از آخرین درههای صخرهای کوه در ارتفاع ۵۵۰ متری از سطح دشت واقع شده است. دهانه غار به سمت غرب باز شده و به سوی شرق ادامه مییابد.
دهانههای تقریباً دوقلوی غار در پناه پوز صخرهای شیبدار با دیدی کاملاً کور قرار گرفته است به همین دلیل مأمن بسیار مناسبی در شرایط اضطراری جهت مخفی شدن میباشد.
طول دهانه غار حدود ۲۰ متر و ارتفاع آن بین ۱ تا ۷ متر است.
بررسیهای انجام شده نشان میدهد که دستیابی به غار کلماکره از دیرباز مشکل بوده و هیچ راه سهلی ندارد به جز فرود از این ارتفاع و گذشته از راه باریک بُزرو به طول ۱۰ متر به سمت ورودی دهانه غار.
نور طبیعی تا عمق ۱۰ متری دهانه در این تالار رفت و آمد را ممکن میسازد، ولی از آن پس تاریکی مطلق بوده و بدون استفاده از نور مصنوعی، امکان پیشروی وجود ندارد.
چند چاله کوچک و بزرگ و مملو از آب در تالارهای دوم، سوم و چهارم غار دیده میشود. دهانه غار حدود ۳۰ متر پایینتر از قله کوه است و پیشانی غار ۱ / ۵ متر جلوتر از پایین دهانه بوده و این یکی از ویژگیهایی است که سبب پنهان ماندن غار از دید رهگذران، شکارچیان و چوپانان بوده است.