شهر تاریخی نایین در استان اصفهان از آب‌انبارهای فراوانی برخوردار است که از جاذبه‌های دیدنی استان محسوب می‌شوند.
نایین، شهری با بیش از ۳۰۰۰ سال قدمت و یکی از جاهای دیدنی استان اصفهان محسوب می‌شود. این شهر که همچون نگینی در میان دشت کویر می‌درخشد، دارای انبوهی از آثار تاریخی ارزشمند است. از خانه‌های تاریخی و قلعه‌های باستانی و مساجد بگیرید تا حمام‌ها و آب‌انبارهای قدیمی در این شهر به چشم می‌خورند. کمتر شهری می‌توان یافت که به‌اندازه نایین آب‌انبار داشته باشد. آب‌انبارهای نایین از شاخص‌ترین بناهای تاریخی این شهر زیبا بوده و این نکته ما را واداشته تا در این مقاله شما را با این آب‌انبارها آشنا کنیم.
اطلاعات کلی
شهر نایین در یک اقلیم کویری و کم‌آب واقع شده است. تمام قنات‌های نایین نیز از آب شوری برخوردار هستند. همین نکته باعث شده بود تا مردمان قدیم این شهر نیاز به ساختن آب‌انبار داشته باشند. آب‌انبارهای نایین که قدمت غالب آنها به دوران صفویه به بعد برمی‌گردد، برای ذخیره آب و تامین آن در فصول گرم سال استفاده می‌شوند. بیشتر محله‌های شهر نایین دارای آب‌انبار هستند و این بناها با سقف گنبدی خود به‌راحتی تشخیص داده می‌شوند.
اجزای آب‌انبارهای شهر نایین تقریبا شبیه هم هستند و همه آنها عناصری همچون مخزن آب، بادگیر و پاشیر دارند. تنها تفاوت آنها در تعداد مخزن یا تعداد پاشیر است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید بیش از ۵۰ آب‌انبار در شهر نایین وجود دارند. در ادامه مقاله تعدادی از این آب‌انبارها را معرفی می‌کنیم.
آب‌انبار معصوم‌خانی
آب‌انبار معصوم‌خانی را شاید بتوان معروف‌ترین آب‌انبار شهر نایین دانست. این آب‌انبار یکی از چندین آب‌انبار محله «چهل دختران» به شمار می‌رود، مخزنی استوانه‌ای شکل با قطر ۱۸ متر و عمق ۱۲ متر و ۶۴ ردیف پله دارد. آب‌انبار معصوم‌خانی که با حمایت مالی مرحوم «حاج میرزا محمد علی خانی معصومی» در سال ۱۳۲۲ تکمیل شده، با شماره ثبت ۱۱۵۸۸ در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۸۳ در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.
آب‌انبار معصوم‌خانی دارای یک گنبد بزرگ پوشیده شده با خشت خام است که در سال ۱۳۶۷ هجری شمسی یک بار فرو ریخت، ولی مردم پرتلاش و با همت نایین آن را دوباره بازسازی کردند.
آب‌انبار حاجی حسین
آب‌انبار حاجی حسین به دست مرحوم «حاج حسین موئی» که یکی از تاجران عبا در شهر نایین بودند، در این شهر ساخته شد. پس از درگذشت حاج حسین، ایشان را در اتاقکی مجاور قسمت غربی آب‌انبار دفن کردند. آب‌انبار حاجی حسین به آب‌انبار معصوم‌خانی بسیار نزدیک است.
آب‌انبار ابوالحسن
آب‌انبار ابوالحسن نیز در محله چهل دختران نایین قرار دارد و اهمیت آن از این جهت است که به‌عنوان اولین آب‌انبار احداث شده در شهر نایین به حساب می‌آید.
جالب است که این آب‌انبار دقیقا در کنار آب‌انبار حاجی حسین واقع شده و حتی از یک بادگیر مشترک با آن برخوردار است. راه پله این آب‌انبار به‌سمت بازارچه نو است. با اینکه آجرهای موجود در بنا قدمت بالای آن را می‌رسانند، ولی از تاریخ ساخت و همچنین سازنده این آب‌انبار قدیمی اطلاع دقیقی در دسترس نیست.
آب‌انبار مصلی
«باغ مصلی» یک باغ تاریخی در شهر نایین است که آرامگاه «خاندان پیرنیا» در آن واقع شده است و یکی از جاذبه‌های گردشگری شهر نایین به حساب می‌آید.
اگر گشتی در این باغ زیبا بزنید، در گوشه‌ای از آن یک آب‌انبار توجه شما را به خود جلب خواهد کرد که آب‌انبار مصلی نامیده می‌شود. آب‌انبار مصلی دارای دو راه پله بوده که یکی از آنها در داخل باغ مصلی و دیگری در خارج از آن قرار دارد. این آب‌انبار که در سال ۱۳۱۶ هجری قمری به دست «اویس میرزا احتشام‌الدوله» احداث شده، دارای یک مخزن مکعب مستطیلی با سقف تخت پوش و نیز دو عدد بادگیر است.
آب‌انبار فیض
آب‌انبار فیض یکی از مهم‌ترین آب‌انبارهای محله «پنجاهه» در شهر نایین است. این آب‌انبار که در سال ۱۳۸۴ به شماره ۳۶۶۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، دارای یک ویژگی است که آن را از سایر آب‌انبارهای شهر متمایز کرده و آن ویژگی، بادگیر کج این آب‌انبار است.
در واقع آب‌انبار فیض دارای یک عدد بادگیر بلند است که از حالت قائم خود حدود ۳۰ درجه انحراف پیدا کرده و کج شده است. به همین دلیل بی‌خود نیست اگر به این آب‌انبار لقب برج پیزای نایین را بدهیم!
آب‌انبار دوقلوی محمدیه
آب‌انبار دوقلوی محمدیه در نایین، محمدیه و محله «میدان بالا» قرار گرفته است. قدمت این آب‌انبار تاریخی به دوره قاجاریه برمی‌گردد. این اثر که روبه‌روی مسجد و حسینیه محمدیه قرار گرفته، در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۳۸۳ با شماره ثبت ۱۱۵۶۱ در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.
آب‌انبار سکان
آب‌انبار سکان در محله «باب‌المسجد» شهر نایین واقع شده است. این آب‌انبار بیش از ۳۰۰ سال قدمت دارد و از قدیمی‌ترین آب‌انبارهای شهر نایین به شمار می‌رود. در سال‌های اخیر به‌علت ساخت خیابان مسجد جامع، راه پله آب‌انبار خراب شده است. همچنین خزینه آب‌انبار نیز در یکی از خانه‌های کناری آن واقع شده است.
آب‌انبار تگو
آب‌انبار تگو در محله چهل دختران نایین قرار گرفته است. نکته قابل ذکر در مورد آن، این است که تگو به‌عنوان کوچکترین آب‌انبار بافت قدیم شهر شناخته می‌شده است.
آب‌انبار نوگاباد
آب‌انبار نوگاباد از آب‌انبارهای کوچک شهر نایین است. این آب‌انبار که در کنار مسجد خواجه واقع شده است، از دو بادگیر بلند بهره می‌برد. آب‌انبار نوگاباد در چند سال گذشته توسط اداره میراث فرهنگی مورد بازسازی قرار گرفته است.
منبع: سایت کجارو
نویسنده: پویا جوانمرد
